කාන්තා සෞඛ්‍යය

හදිසි අනාරක්ෂිත ලිංගික එක්වීමකට පසුව සිදුවිය හැකි අනපේක්ෂිත ගැබ් ගැනීමක් වළක්වා ගැනීමට හදිසි පවුල් සැලසුම් ක්‍රම (Emergency contraception) භාවිතා කල හැක. කෙසේ වුවද, මෙම ක්‍රම භාවිතා කිරීම හදිසි අවස්ථාවකට පමණක් සීමාකිරීම ඉතා වැදගත් වේ. මක්නිසාද, හදිසි පවුල් සැලසුම් ක්‍රම මගින්, හෝමෝන අධික ප්‍රමාණයක් එකවර ශරීරගත වන බැවින්, අතුරු ආබාධ ඇතිවීමට තිබෙන ඉඩකඩ වැඩි අතර, ඔබේ සෞඛ්‍යයට හානිකර විය හැක. එබැවින්, මෙම ක්‍රම භාවිතා කලයුත්තේ හදිසි අනාරක්ෂිත ලිංගික එක්වීමකට පසුව හෝ දැනට භාවිතා කරන පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් අසාර්ථක වූ විට (ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති ගැනීමට අමතක වීම හෝ කොන්ඩමය පිපිරීම වැනි අවස්ථා) පමණි. මූලික වශයෙන්, හෝමෝන පෙති භාවිතාකරන හදිසි පවුල් සැලසුම්…

පිරිමි කොන්ඩමය හෙවත් රබර් කොපුව (Condom) යනු පවුල් සැලසුම් කිරීම සඳහා මෙන්ම, ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන රෝග වලින් ආරක්ෂා වීම සඳහා ද, භාවිතා කල හැකි ඉතා තුනී රබර් කොපුවකි. පවුල් සැලසුම් කිරීම සඳහා කොන්ඩමය සාර්ථක ක්‍රමයක් වන අතර, කොන්ඩමයක් නිවැරදිව භාවිතා කලහොත්, ගැබ්ගැනීමට ඇති හැකියාව 3% කට වඩා අඩුය.   කොන්ඩමයෙන් ගැබ්ගැනීම සහ ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන රෝග පැතිරීම වැළකෙන්නේ කෙසේද? කොන්ඩමය, ප්‍රාණවත් වූ පුරුෂ ලිංගය ආවරණය කරන බැවින්, ලිංගිකව එක්වීමේදී, ශුක්‍රාණු යෝනි මාර්ගය තුළ තැන්පත්වීම වළකයි. එමෙන්ම, කොන්ඩමයේ තුනී රබර් ආවරණය හරහා රෝගකාරක වෛරස, බැක්ටීරියා වැනි විෂබීජ වලට ගමන්කිරීමට අපහසු බැවින්, ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන රෝග වලින් ආරක්ෂා වියහැකි එකම පවුල් සැලසුම්…

බොහොමයක් කාන්තාවන් සඳහා, අන්තර් ගර්භාෂිත තැන්පතුව හෙවත් ලූපය (Intrauterine device or IUD), ආරක්ෂිත සහ ඵලදායී පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් ලෙස හැඳින්විය හැක. එය සෙන්ටිමීටර් 2.5 කට ආසන්න ප්‍රමාණයේ, T අකුරේ හැඩය ගත් තඹ සහ ප්ලාස්ටික් මිශ්‍ර නැවෙන සුළු, කුඩා උපකරණයකි. ලූපය තුළ හෝමෝන කිසිවක් අඩංගු නොවේ. වෛද්‍යවරයෙක් විසින්, එය ගර්භාෂය තුළ තැන්පත් කෙරේ. මෙම ලූපය තැන්පත් කිරීමේ ක්‍රියාවලිය මද අපහසුතාවයක් ඇතිකල හැක. ගර්භාෂයේ තැන්පත් කල පසු, ලූපය ගර්භාෂ කුහරය තුළ සිරවී පවතින අතර, අඟල් 1-2 ක් පමණ දිගට, ගර්භාෂයේ සිට යෝනි මාර්ගය තුළට සිහින් නූල්පට දෙකක් එල්ලී පවතිනු ඇත.     ලූපය තැන්පත් කල යුතු කාලය කුමක්ද? ඔසප්වීම ආරම්භ වී, මුල්…

දැනට, පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් ලෙස, ශ්‍රී ලංකාවේ බහුලවම භාවිතා වන හෝමෝන කරල් තැන්පතුව (Sub-dermal implant) වන්නේ ජඩෙල් (Jadelle) නම් වූ වර්ගයයි. එහි, ලීවොනෝජෙස්ට්‍රල් (Levonorgestrel) නම් වූ ප්‍රොජෙස්ටොජන් හෝමෝන වර්ගය අඩංගු වන අතර, එක් තැන්පතුවක ලීවොනෝජෙස්ට්‍රල් මිලිග්‍රෑම් 75 ක් බැගින් වූ සිහින් කරල් දෙකක් පවතී. මෙම හෝමෝන කරල් දෙක, වෛද්‍යවරයෙකු විසින් අතේ උඩු බාහුවේ ඇතුල් පැත්තේ කුඩා කැපුමක් තුළින් සමට යටින් තැන්පත් කෙරේ. එය සිදුකරන්නේ හිරිවැට්ටවීමෙන් අනතුරුවය. එක් හෝමෝන කරල් තැන්පතුවක් මගින්, වසර 5 කට ගැබ් ගැනීම වළක්වා ගත හැක. එම අවුරුදු 5 අවසානයේදී, පවත්නා කරල් ඉවත් කිරීම හෝ පවත්නා කරල් ඉවත්කර අලුත් හෝමෝන තැන්පතුවක් තැන්පත් කරගැනීම කල හැක. වසර 5…

ප්‍රොජෙස්ටොජන් නික්ෂේපණ (Progestogen injections) යනු ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති වඩාත් ඵලදායී පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයකි. එය වසරක කාලයක් භාවිතා කලහොත්, ගැබ් ගැනීමට ඇති හැකියාව 0.1-2% ක් පමණ වන අතර, එහි මූලිකම ක්‍රියාකාරීත්වය වන්නේ ඩිම්බ මෝචනය වැළැක්වීමයි. එයට අමතරව, ප්‍රොජෙස්ටොජන් මගින් ගැබ් ගෙලෙහි ශ්‍රාවයන් ඝනකම් කිරීම නිසා, ශුක්‍රාණු වලට යෝනි මාර්ගයේ සිට ගර්භාෂයට ගමන් කිරීමට නොහැකි වේ. එමෙන්ම, ප්‍රොජෙස්ටොජන් වල ක්‍රියාකාරීත්වය හේතුවෙන්, ගර්භාෂයේ ඇතුලත ආස්තරය තුනී වන අතර, එමගින් සංසේචනය වූ ඩිම්බය අධිරෝපණය වීම ද වැළැක්වේ. ප්‍රධාන වශයෙන්, ප්‍රොජෙස්ටොජන් නික්ෂේපණ වර්ග 2 ක් පවතී. ඒවා නම්, ඩිපෝ මෙඩ්‍රොක්සිප්‍රොජෙස්ටරෝන් ඇසිටේට් (Depot medroxyprogesterone acetate or DMPA) නෝඑතිස්ටරෝන් එනැන්තේට් (Norethisterone enanthate)   ඩිපෝ මෙඩ්‍රොක්සිප්‍රොජෙස්ටරෝන් ඇසිටේට් මෙම…

ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති (Progestogen-only pills/POP/mini-pills) වල අඩංගු වන්නේ දෙවන සහ තෙවන පරම්පරාවේ ප්‍රොජෙස්ටොජන් හෝමෝනයි. දෙවන පරම්පරාවේ ප්‍රොජෙස්ටොජන් ලෙස නෝඑතිස්ටරෝන් (Norethisterone), නෝජෙස්ට්‍රල් (Norgestrel), හෝ ඒවායේ ව්‍යුත්පන්න අන්තර්ගත වේ. තෙවන පරම්පරාවේ ප්‍රොජෙස්ටොජන් ලෙස ඩිසොජෙස්ට්‍රල් (Desogestrel) පවතී. ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති වල ඵලදායීතාවය, මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති (Combined oral contraceptive pills) වලට සාපේක්ෂව මදක් අඩුය. එනම්, මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති වසරක කාලයක් ගන්නා විට ගැබ් ගැනීමට ඇති හැකියාව 0.1-1% ක් පමණ වන අතර, ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති ගිලින පෙති වසරක කාලයක් ගන්නා විට ගැබ් ගැනීමට ඇති හැකියාව 1-3% ක් පමණ වේ. මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම්…

ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති පවුල් සැලසුම් ක්‍රම (Progestogen-only preperations) වල ඊස්ට්‍රජන් හෝමෝනය (Oestrogen) අඩංගු නොවන අතර, ප්‍රොජෙස්ටොජන් හෝමෝන පමණක් අඩංගු වේ. ඊස්ට්‍රජන් සහ ප්‍රොජෙස්ටොජන් යන හෝමෝන දෙකම කාන්තා හෝමෝන වුවත්, ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති පවුල් සැලසුම් ක්‍රම, මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති වලට වඩා සෞඛ්‍යාරක්ෂිත වේ. එමනිසා, ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති පවුල් සැලසුම් ක්‍රම, හෘද රෝග වැළඳීමට අවදානම් සාධක ඇති කාන්තාවකට පවා භාවිතා කල හැක.   ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති පවුල් සැලසුම් ක්‍රම ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති ගිලින පෙති (Progestogen-only pills) ප්‍රොජෙස්ටොජන් නික්ෂේපණ (Progestogen injections) හෝමෝන කරල් තැන්පතුව (Subdermal implant) හෝමෝන නිදහස් කරන අන්තර් ගර්භාෂිත පද්ධතිය (Hormone-releasing intrauterine system or IUS)   ප්‍රොජෙස්ටොජන් පමණක් ඇති…

මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති (Combined oral contraceptive pills or COCP) යනු ඵලදායී පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් වන අතර, එහි කාන්තා හෝමෝන වර්ග දෙකක් වන ඊස්ට්‍රජන් සහ ප්‍රොජෙස්ටොජන් (Oestrogen and progestogen) වල මිශ්‍රණයක් අඩංගු වේ. එය පහසුවෙන් භාවිතා කලහැකි පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයකි. ශ්‍රී ලංකා පවුල් සංවිධාන සංගමය මගින් බෙදාහරින ‘මිතුරි‘ පෙති මේ සඳහා උදාහරණයකි. මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති 99% ක සාර්ථකත්වයක් ඇති පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් වේ. එය තරුණ, සෞඛ්‍ය සම්පන්න කාන්තාවන් අතර වඩාත් ප්‍රචලිත වන අතර, ලිංගික එක්වීමට බාධා ඇති නොකරයි.     බොහෝ මිශ්‍ර ගිලින පවුල් සැලසුම් පෙති පැකට්ටුවල හෝමෝන අඩංගු පෙති 21 ක් සහ යකඩ අඩංගු පෙති 7…

ගැබ් ගැනීම වැළැක්වීම හෝ ප්‍රමාද කිරීම සඳහා විශේෂිත ක්‍රමයක් හෝ උපකරණයක් භාවිතා කිරීම පවුල් සැලසුම් කිරීම ලෙස හැඳින්වේ. පවුල් සැලසුම් කිරීම, මානවයා විසින් වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ භාවිතා කරන ලද ක්‍රමවේදයකි. ඇතැම් අය එකවර පවුල් සැලසුම් ක්‍රම එකකට වඩා භාවිතා කරන අවස්ථාවන්ද දක්නට ලැබේ. උදාහරණයක් ලෙස, පවුල් සැලසුම් පෙති භාවිතා කරන අතරතුර, කොන්ඩම් භාවිතා කිරීම දැක්විය හැක. පවුල් සැලසුම් ක්‍රම වලින් සමහරක්, සමාජයේ වෙසෙන ඕනෑම අයෙකුට පහසුවෙන් භාවිතා කලහැකි අතර, ඇතැම් ඒවා භාවිතා කල හැක්කේ වෛද්‍යවරයෙකුගේ උපදෙස් මත පමණි. කෙසේ වෙතත්, සමාජයේ වෙසෙන සාඵල්‍ය (Fertile) පුද්ගලයන් අතරින් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකට, පවුල් සැලසුම් ක්‍රම පිළිබඳව එතරම් දැනුමක් නොමැත. එය ඇතැම් පවුල්…

ඔබ සිඟිති දරුවෙකු ලබාගැනීමට සිහින මවනවා විය හැක. දුම්පානය ඔබේ සිහිනය බොඳ කිරීමට සමත් බව ඔබ දන්නවාද? එනම්, දුම්පානය ඔබ නිසරු කිරීමට හේතුවේ. දුම්පානය කිරීම ඔබේ සරුභාවයට සැලකිය යුතු හානියක් කරන අතර, එමගින් කාන්තා ඔබ ගර්භණීභාවයට පත්වීම වැළැක්වීමට එයට හැකියාව ලැබේ. ඔබ ගර්භණීභාවයට පත්වුවත්, සාර්ථකව දරු උපත දක්වා ගමන් කිරීමට දුම්පානය ඔබට බාධා ඇතිකරයි. සක්‍රීය සහ අක්‍රීය දුම්පානය (Active and passive smoking) යන දෙකම එකසේ ඔබේ සරුභාවයට හානිකරයි. එනම්, කාන්තාවක් වන ඔබ දුම්පානය කලත්, ඔබගේ සැමියා හෝ පවුලේ වෙනත් අයෙක් දුම්පානය කලත් ඔබගේ සරුභාවයට හානි සිදුවේ. ඒ සඳහා, ඔබගේ සැමියා හෝ පවුලේ වෙනත් අයෙකු ඔබ අසල දුම්පානය කිරීමටම අවශ්‍ය නොවේ….

ශ්‍රී ලංකාවේ කාන්තාවන්ට වැළඳෙන පිළිකා වර්ග අතරින් බහුලතම පිළිකා වර්ගය පියයුරු පිළිකාව වේ. එය, මුල් අවස්ථාවේදීම හඳුනාගතහොත්, කාන්තා ඔබගේ සුන්දරත්වය මෙන්ම, ජීවිතයද රැකගැනීමට හැකියාව ලැබේ. ඔබේ පියයුරු වල මෑතකදී ඇතිවූ වෙනස්කම් පිළිබඳව සැලකිලිමත් විය යුතුය. මක්නිසාද, එය පියයුරු පිළිකාවක මූලික ලක්ෂණ වීමට ඉඩ ඇති බැවිනි. පියයුරෙහි ඇතිවන සෑම වෙනස්කමක්ම හෝ ගැටිත්තක්ම පියයුරු පිළිකාවක් නොවේ. නමුත්, ඇතැම්විට එවැනි වෙනස්කමක් හෝ ගැටිත්තක් පියයුරු පිළිකාවක් විය හැක. එමනිසා, පියයුරු පිළිකාව කලින් හඳුනාගෙන ජීවිතය රැකගන්න. පියයුරු පිළිකාවක් වැළඳීමට වැඩි අවදානමක් ඇත්තේ කාටද? වයස්ගත වීමත් සමග පියයුරු පිළිකා අවදානම වැඩිවේ. පියයුරු තද ස්වභාවයක් ගන්නා කාන්තාවන් පියයුරේ වෙනත් රෝග පිළිබඳ පෙර රෝග ඉතිහාසයක් ඇති කාන්තාවන් පියයුරු…

කාන්තාවන්ගේ ගර්භාෂය සහ යෝනි මාර්ගය එකිනෙක සම්බන්ධ වන කොටස ගැබ්ගෙල ලෙස හැඳින්වේ. මෙම කොටසෙහි හටගන්නා රෝගයක් ලෙස ගැබ්ගෙල පිළිකාව (Cervical cancer) හැඳින්විය හැක. ශ්‍රී ලංකාවේ කාන්තාවන්ට වැළඳෙන පිළිකා අතරින් දෙවැනි ස්ථානයට බහුළ පිළිකා වර්ගය මෙය වේ. වාසනාවකට මෙන්, මෙම තත්ත්වය පූර්ව පිළිකා අවධියේදී හඳුනාගතහොත්, සම්පූර්ණයෙන්ම සුවකිරීමට පුලුවන. බොහෝවිට, ගැබ්ගෙල ආශ්‍රිතව හටගන්නා මානව පැපිලෝමා වෛරස් (Human papillomavirus or HPV) ආසාදනය දිගුකලක් පැවතීම නිසා ගැබ්ගෙල පිළිකාව ඇතිවිය හැක. ගැබ්ගෙල පිළිකාව හටගැනීමට පෙර පූර්ව පිළිකා අවධියක් පවතී. මෙම පූර්ව පිළිකා අවධිය හඳුනාගැනීම සඳහා පැහැදිලි රෝග ලක්ෂණ නොමැත. ගැබ්ගෙල පිළිකාවක මූලික රෝග ලක්ෂණ ලිංගික සංසර්ගයට පසුව යෝනි මාර්ගයෙන් රුධිරය වහනය වීම. යෝනි මාර්ගයෙන් අක්‍රමවත්…

ගර්භණී සමයේ ව්‍යායාම කිරීමට බොහෝ මව්වරුන් බියක් දක්වනවා. එයට හේතුව ව්‍යායාම කිරීම හෝ වෙහෙසවීම කුස තුළ වැඩෙන දරුවාට හානිකර යැයි සිතීමයි. නමුත්, මනා ශාරීරික යෝග්‍යතාවයක් පවත්වා ගන්නා ගර්භණී මවකට දරු උපත සිදුකිරීමට ගතවන කාලය, නිතර ව්‍යායාම නොකරන ගර්භණී මවකට ඒ සඳහා ගතවන කාලයට සාපේක්ෂව කෙටි බව සොයාගෙන ඇත. නිතිපතා ව්‍යායාම කරන ලද ගර්භණී මවකට දරු ප්‍රසූතියේදී ශාරීරික වෙහෙස ඇතිවීම ද අඩුවන අතර, සංකූලතා ඇතිවීමේ ප්‍රවණතාවය ද සැලකිය යුතු ලෙස අඩුවේ. ගර්භණී සමයේදී, නිතිපතා ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම් වල නියැලීම මගින්, මවගේ ශාරීරික යෝග්‍යතාවය වැඩිදියුණු වන අතර, ශරීරයේ අවයව පද්ධති ද නිරෝගී වේ. නිතිපතා ව්‍යායාම කිරීමෙන් ගර්භණී සමයේදී ඇතිවන අපහසුතා අවම වන බැවින්,…